वांगचुक, लडाख आंदोलन, राष्ट्रीय सुरक्षा कायदा, राष्ट्रद्रोही आरोप, Sonam Wangchuk Arrest, Ladakh Protests, NSA Detention, देशभक्त शास्त्रज्ञ, पर्यावरणवादी, आंदोलनाचे राजकारण भारतात जेव्हा ‘देशभक्त शास्त्रज्ञ’ हा शब्द उच्चारला जातो, तेव्हा नाव आठवतं — सोनम वांगचुक (Sonam Wangchuk).
लडाखसारख्या संवेदनशील आणि थंड प्रदेशात राहून त्यांनी पर्यावरण, शिक्षण आणि समाजकल्याण या क्षेत्रात केलेले योगदान अपार आहे.परंतु अलीकडेच सरकारने त्यांना ‘राष्ट्रद्रोही’चा आरोप लावून अटक (Arrest under Anti-National Charges) केली आहे. हे ऐकून संपूर्ण देश हादरला आहे.
सोनम वांगचुक कोण आहेत? (Who is Sonam Wangchuk?)
वांगचुक हे लडाखचे सुप्रसिद्ध शास्त्रज्ञ, पर्यावरणवादी आणि शिक्षण सुधारक आहेत.
त्यांनी आइस स्टुपा (Ice Stupa Technology) सारखे जागतिक स्तरावर चर्चेत आलेले प्रयोग केले.
सैनिकांना पाणी आणि संसाधन उपलब्ध करून देण्यात त्यांनी प्रत्यक्ष योगदान दिले.
‘SECMOL (Students’ Educational and Cultural Movement of Ladakh)’ या संस्थेच्या माध्यमातून त्यांनी लडाखमधील तरुणांना आधुनिक शिक्षण, ऊर्जा बचत आणि शाश्वत विकासाचा मार्ग दाखवला.
लडाखची मागणी आणि आंदोलन (Ladakh Demands and Protest)
2019 मध्ये लडाखला केंद्रशासित प्रदेशाचा दर्जा मिळाला. परंतु,स्थानिक लोकांना सिक्स्थ स्केड्युल (Sixth Schedule Protection) अंतर्गत संरक्षण हवे आहे,राज्यत्वाची मागणी (Demand for Statehood) सतत केली जात आहे.जमिनी व नोकरीवर हक्क (Rights over Land and Jobs) मिळावेत अशी मागणी आहे.
या मागण्यांसाठी शांततामय आंदोलन (Peaceful Protest) सुरू करण्यात आले. वांगचुक हे या आंदोलनाचे प्रमुख आवाज ठरले.
आंदोलन हिंसक का झाले? (Why Did the Protest Turn Violent?)
२४ सप्टेंबरला लडाखमध्ये झालेल्या आंदोलनात तणाव वाढला.
पोलिसांशी चकमकीत ४ जणांचा मृत्यू (4 Protesters Killed) झाला, डझनभर लोक जखमी (Dozens Injured) झाले, परिस्थिती हाताबाहेर जाऊ नये म्हणून कर्फ्यू लागू (Curfew Imposed) करण्यात आला. याच पार्श्वभूमीवर सरकारने वांगचुक यांना अटक केली.
अटकेची कारणे काय सांगितली गेली? (Reasons Behind the Arrest)
सरकारचे म्हणणे :
वांगचुक यांनी आंदोलनकर्त्यांना उकसवले (Incited Protesters),परदेशी गटांशी संबंध (Links with Foreign Groups) असल्याचा संशय,राष्ट्रीय सुरक्षा धोक्यात येऊ शकते (Threat to National Security).
त्यांना राष्ट्रीय सुरक्षा कायद्यांतर्गत (Detained under NSA) अटक करण्यात आली.
त्यांच्या NGO चा FCRA परवाना रद्द (FCRA License Cancelled) करण्याची प्रक्रिया सुरू झाली आहे.
वांगचुक समर्थकांचे मत (Supporters’ Opinion)
पर्यावरणवादी, मानवाधिकार संघटना आणि स्थानिक जनता यांचे म्हणणे :
वांगचुक शांततेने आंदोलन करत होते (Protested Peacefully).त्यांनी कधीही हिंसा भडकवली नाही (Did Not Incite Violence).त्यांना “देशभक्त शास्त्रज्ञ” असूनही ‘राष्ट्रद्रोही’ ठरवणे अन्यायकारक (Unjust to Call Him Anti-National) आहे.सरकार लोकशाही हक्क दडपते आहे (Suppressing Democratic Rights).
सोनम वांगचुक यांचे योगदान (Contributions of Sonam Wangchuk)
1. सैनिकांसाठी मदत (Help for Soldiers) – हिमालयातील थंड प्रदेशात पाणी उपलब्ध करून देण्यासाठी ‘आइस स्टुपा’ तंत्रज्ञान विकसित केले.
2. पर्यावरण संरक्षण (Environmental Protection) – सौरऊर्जेचा वापर, शाश्वत शेती, ऊर्जा बचत यासाठी नवनवीन प्रकल्प राबवले आहेत.
3. शिक्षण सुधारणा (Education Reforms) – SECMOL या संस्थेद्वारे लडाखमधील विद्यार्थ्यांसाठी पर्यायी शिक्षण मॉडेल तयार केले.
4. जागतिक ओळख (Global Recognition) –सोनम वांगचुक यांना जगभरातून पुरस्कार व सन्मान मिळाले आहेत.
सरकारची भूमिका व विरोधकांचा आरोप (Government’s Stand vs Opposition’s Allegations)
सरकारची भूमिका
आंदोलन परकीय हाताशी जोडलेले आहे.(Foreign Involvement), राष्ट्रीय सुरक्षेला धोका (Security Threat) निर्माण झाला आहे.
वांगचुक यांची लोकप्रियता परिस्थिती अस्थिर करू शकते. (Could Destabilize Region).
विरोधक व समाजकार्यकर्ते :
सरकार स्थानिक आवाज दडपते (Suppressing Local Voices).शांततामय आंदोलनाला दहशतवादासारखे दाखवले (Equating with Terrorism) जात आहे.लोकशाही अधिकारांवर गदा (Attack on Democracy) आणली जात आहे.
लोकशाहीवरील प्रश्न (Questions on Democracy)
या घटनेमुळे पुढील प्रश्न निर्माण होतात :
शांततेने आंदोलन (Right to Peaceful Protest) हा नागरिकांचा हक्क आहे, मग तो दडपण्याचे कारण काय?
देशासाठी योगदान दिलेल्या व्यक्तीला ‘राष्ट्रद्रोही’ ठरवणे (Labeling Patriot as Anti-National) कितपत योग्य?
सरकारला असहमत आवाज सहन होत नाही (Intolerance to Dissent) का?
आंतरराष्ट्रीय पातळीवरची प्रतिक्रिया (International Reactions)
जागतिक पर्यावरणवादी संघटनांनी वांगचुक यांच्या अटकेचा निषेध (Condemnation) केला आहे. The Guardian व Reuters सारख्या आंतरराष्ट्रीय माध्यमांनी ही घटना प्रमुखता (Wide Coverage) दिली आहे.भारताची लोकशाही प्रतिमा प्रश्नांकित (India’s Democratic Image at Stake) झाली आहे.
भविष्यातील चित्र (Future Scenario)
सध्या लेह आणि कारगिल भागात तणाव आहे.कर्फ्यू, इंटरनेट बंद (Curfew & Internet Shutdown) लागू आहे.सुरक्षा वाढवली (Heavy Security Deployment) गेली आहे.
लोकशाही अधिकार वाचवण्यासाठी सुटकेसाठी आंदोलन (Protests for His Release) सुरू आहे.नक्कीच सोनम वांगचुक यांना न्याय मिळेल.
तात्पर्य (Conclusion)
सोनम वांगचुक हे केवळ लडाखचेच नव्हे तर भारताचे शास्त्रज्ञ आहेत. त्यांनी सैनिकांसाठी, पर्यावरणासाठी, शिक्षणासाठी आयुष्य वाहिले आहे.
त्यांच्यावर ‘राष्ट्रद्रोही’चा आरोप ठेवून अटक करणे हे देशभक्त शास्त्रज्ञाचा आवाज दडपण्याचा प्रयत्न (Silencing a Patriotic Scientist) असल्याचे स्पष्ट दिसते.
आजचा प्रश्न हा केवळ वांगचुक यांचा नाही, तर भारतीय लोकशाहीचा (Indian Democracy at Crossroads) आहे.