Cultural development in the Middle Ages: मध्ययुगातील सांस्कृतिक विकास

 वास्तुशैलीचा विकास :

• चबुतऱ्यावर बांधलेल्या वास्तू, नक्षीदार कमानी, घोटीम घुमट, जाळीदार नक्षी इत्यादी आशियाई वास्तुकलेची वैशिष्ट्ये होती.

• दिल्ली येथील कुतुबमिनारचे बांधकाम कुतुबुद्दीन ऐबकच्या काळात सुरू झाले.

• अल्तमशने कुतुबमिनारचे बांधकाम पूर्ण केले.

• गुलबर्गा येथील जामा मशीद बहमनी राजवटीत स्थापन झाली.

• विजापूर येथे महंमद आदिलशाहाने गोलघुमट बांधला.

• कोणार्क येथील सूर्य मंदिर तेराव्या शतकातील आहे.

• विजयनगरमधील हजार राम मंदिर व विठ्ठल मंदिर प्रसिद्ध आहेत.

*रेखाचित्र:

• सुलतानशाहीच्या काळात अरबांनी भारतात प्रथमच कागद आणला

• या काळात जैन ग्रंथकारांनी कागदावर ग्रंथ लिहिले.

• चित्रांमध्ये इराणी शैलीचे अनुकरण होऊ लागले.

*संगीत:

• गोपाळ नायक व अमीर खुसरो या दोघांनी संगीताचा पाया घातला.

• भजने, कवने, कव्वाली इत्यादी काव्यप्रकार उपयोगात आणले.

• अमीर खुसरो याने भारतीय वीणा व इराणी तंबोरा यांच्या एकत्रीकरणातूर ‘सतार’ हे तंतूवाद्य बनवले.

*वाङ्मय :

• विज्ञानेश्वर – मिताक्षरा

• अमीर सुखरो – शिरी खुसरौ

• अमीर खुसरो – ऐन-इ-सिकंदरी

• मुकुंदराज – विवेक सिंधू

•म्हाईंभट- लीळाचरित्र

• संत ज्ञानेश्वर – भावार्थदीपिका

*भक्ती संप्रदाय :

• ईश्वरप्रेम, माणुसकी, भूतदया, करुणा इत्यादी मूल्यांची जोपासना भक्ती संप्रदायामुळे झाली.

• ईश्वर जात-पात ओळखत नाही- रामानंद.

• जातिभेद, धर्मभेद कृत्रिम आहेत- संत कबीर.

• कर्नाटकात बसवेश्वरांनी वीरशैव पंथाची शिकवण दिली.

• स्त्रिया व दलितांना मानाचे स्थान बसवेश्वर.

• पुरंदरदास यांचे कन्नड भाषेतील ग्रंथ प्रसिद्ध आहेत.

• महाराष्ट्रातील संतांनी ईश्वरप्रेम, भूतदया, समानता इ.ची शिकवण दिली.

• गुरु नानकांनी कर्मकांडाला थोतांड मानले.

‘जो सर्वांना समत्वाने वागवेल आणि भ्रष्ट जगात निर्मळ राहील तोच खरा धर्म’ अशी गुरूनानक यांनी शिकवण दिली.

• स्त्री हाच मानवसृष्टीचा मूलाधार आहे- गुरूनानक.

• गुरूनानकांनी शिष्यांना केलेला उपदेश आदिग्रंथ.

• आदिग्रंथ (ग्रंथसाहेब) हा शिखांचा पवित्र ग्रंथ होय.

Leave a comment