Taluka Panchayat Samiti -Maharashtra State: तालुका पंचायत समिती -महाराष्ट्र राज्य

* पंचायत राज रचनेतील ‘तालुका पंचायत समिती’ हा ग्रामपंचायत आणि जिल्हा परिषद यांना जोडणारा ‘दुवा’ आहे.

* प्रत्येक तालुक्याला एक पंचायत समिती असते.

* तालुक्यातील सर्व गावे पंचायत समितीच्या कार्यक्षेत्रात येतात.

1) रचना आणि सदस्य संख्या:

* पंचायत समितीमध्ये प्रत्येक मतदारसंघातून एक प्रतिनिधी निवडून येतो.

* पंचायत समितीची सदस्य संख्या तालुक्याच्या लोकसंख्येवर व मतदार संघावर अवलंबून असते.

* प्रत्येक जिल्हा परिषद मतदारसंघातून दोन पंचायत समिती सदस्य निवडून येतात.

* पंचायत समितीत स्त्रियांसाठी 50 % जागा राखीव असतात.

* मागासवर्गीयांसाठी 27% जागा राखीव असतात.

* पंचायत समितीच्या सदस्यांचा कार्यकाल पाच वर्षांचा असतो.

२) सभापती व उपसभापती :

* पंचायत समितीचे सदस्य आपल्यातील एकाला आरक्षणानुसार सभापती निवडतात.

* पंचायत समितीचे सदस्य आपल्यातील एकाला उपसभापती म्हणून निवडतात.

* सभापती हा पंचायत समितीच्या सभांचा सभाध्यक्ष असतो.

* सभापतिपदाचे आरक्षण अडीच वर्षांनी बदलते.

* एकदा निवडलेला सभापती अडीच वर्षे पदावर राहू शकतो.

* सभापतीच्या अनुपस्थितीत उपसभापती कामकाज पाहतो.

* सभापती, उपसभापती यांना दरमहा मानधन व सवलती असतात.

३) सभापतीची कामे :

* पंचायत समितीची सभा बोलावणे.

* मासिक सभेचे कामकाज चालवणे.

* सभेचे अध्यक्षस्थान भूषविणे.

* केलेल्या ठरावांची व निर्णयांची अंमलबजावणी करणे.

* प्रशासनावर देखरेख व नियंत्रण ठेवणे.

४) उपसभापतीची कामे:

* सभापतीला विकासकार्यात मदत करणे.

* सभापतीच्या अनुपस्थितीत त्यांची सर्व कामे करणे.

५) गटविकास अधिकारी (BDO) :

* गटविकास अधिकारी हा पंचायत समितीचा प्रमुख प्रशासकीय अधिकाऱ्यांकडे असतो.

* पंचायत समितीच्या सभांचे ‘सचिव’ पद गटविकास अधिकाऱ्यांकडे असतो.

* गटविकास अधिकाऱ्यांच्या मदतीस गट शिक्षण अधिकारी, वि अधिकारी असतात.

* पंचायत समितीच्या प्रशासन यंत्रणेची विभागणी सात भागांत होते.

(१) सर्वसाधारण सभा, (२) वित्त विभाग, (३) शेती विभाग, (४) सार्वज बांधकाम विभाग, (५) आरोग्य विभाग, (६) शिक्षण विभाग, (७) समाजकल विभाग.

* प्रत्येक विभागाला एक प्रमुख अधिकारी असतो. तो गटविक अधिकाऱ्याला सहकार्य करतो.

६) पंचायत समितीची कामे :

* विकास योजना तयार करणे, कार्यवाही करणे,

* पाझर तलाव, जलसिंचनासंबंधीच्या कामात गती देणे

* पशुधन विकास, शेती सुधार योजनांची अंमलबजावणी करणे.

* सार्वजनिक आरोग्याच्या, शिक्षणाच्या सोयी करणे.

* ग्रामोद्योग, हस्तोद्योग व कुटिरोद्योगाला चालना देणे.

* जिल्हा परिषदेने व महाराष्ट्र शासनाने सोपवलेली सर्व कामे करणे.

* शासनाच्या विविध योजना राबविणे.

७) पंचायत समितीची उत्पन्नाची साधने :

* जिल्हा परिषदेकडून मिळणारा निधी.

* शासनाकडून येणारे अनुदान.

Leave a comment