Country administration in rural areas:ग्रामीण भागातील मुलकी प्रशासन

• जिल्हाधिकारी (कलेक्टर) :

* जिल्ह्यातील महसूल गोळा करण्याची जबाबदारी जिल्हाधिकाऱ्याची असते.

* ग्रामीण प्रशासनातील जिल्हाधिकारी हा जिल्ह्याचा सर्वोच्च अधिकारी असतो.

जिल्हाधिकाऱ्याची निवड :

केंद्रीय लोकसेवा आयोगाची भारतीय प्रशासकीय सेवा उत्तीर्ण झालेल्या व्यक्तीची जिल्हाधिकारी पदावर नेमणूक होते.

जिल्हाधिकाऱ्याची कामे :

* जिल्ह्यातील जमिनीवर शेतसारा आकारणे व तो वसूल करणे.

* जिल्ह्यात शांतता व सुव्यवस्था राखणे, जिल्हा दंडाधिकारी म्हणून काम पाहणे.

* जिल्ह्यात आपत्कालीन व्यवस्थेसाठी आवश्यक ती व्यवस्था लावणे.

* लोकांच्या अडचणी, तक्रारी ऐकून घेऊन योग्य तो तोडगा काढणे.

* जिल्ह्यातील सार्वत्रिक निवडणुकांमध्ये जिल्हाधिकारी निवडणूक निर्णय अधिकारी असतात.

* शेतीच्या वादविवादावर जिल्हाधिकारी निर्णय घेतात.

* जनगणनेचे काम दर दहा वर्षांनी जिल्हाधिकारी यांच्या देखरेखीखाली होते.

० 144 कलम लागू करण्याचा अधिकार जिल्हाधिकाऱ्यांना असतो.

* स्थानिक स्वराज्य संस्थांना वेळोवेळी सल्ला देण्याचे काम जिल्हाधिकारी करतात.

* तहसीलदार :

* महसूल खात्याचा वर्ग 1 चा अधिकारी म्हणजे तहसीलदार होय.

* प्रत्येक तालुक्यास एक तहसीलदार असतो.

* महाराष्ट्र राज्य सेवा परीक्षा उत्तीर्ण झालेल्या उमेदवाराची नेमणूक ‘तहसीलदार’ म्हणून करतात.

तहसीलदाराची कामे :

* तहसीलदार हे तालुका दंडाधिकारी म्हणून काम करतात.

* तालुक्यात शांतता व सुव्यवस्था निर्माण करणे.

* सार्वत्रिक निवडणुकांच्या काळात तालुक्यातील निवडणुका तहसीलदार यांच्या देखरेखीखाली पार पाडतात.

* मुंबई कूळ वहिवाट व शेतजमीन अधिनियम 1948 अन्वये ‘मामलेदार’ या नात्याने विहित कर्तव्ये पार पाडणे.

* मंडल अधिकारी, तलाठी इत्यादी तहसीलदार यांच्या नियंत्रणाखाली असतात.

तलाठी :

* महसूल खात्याचा गाव पातळीवरचा वर्ग 3 चा कर्मचारी म्हणजे तलाठी होय.

* तलाठ्याच्या कार्यालयास ‘सज्जा’ असे म्हणतात.

* प्रत्येक सज्जाकरिता एक किंवा अधिक तलाठी नेमण्याचा अधिकार जिल्हाधिकाऱ्यांना असतो.

तलाठ्याची कामे :

* ग्रामस्तरावर महसूल गोळा करणे. महसूल खात्याचे दप्तर सांभाळणे.

० शेतकऱ्यांना ‘७-१२’ व ‘८-अ’ चे उतारे देणे.

* जमीन खरेदी-विक्री व्यवहाराची नोंद करणे.

* निवडणुकीच्या कामात मदत करणे.

* तहसीलदाराने सोपवलेली कामे करणे.

* कोतवाल:

* गावपातळीवर कोतवालला सहकार्य करणारा सर्वांत कनिष्ठ सेवक म्हणजे तलाठी’ होय.

* कोतवालाची नेमणूक तहसीलदार करतात. 1000 लोकसंख्येपर्यंत 1 कोतवाल, 1001 ते 3000 लोकसंख्येपर्यंत 2 कोतवाल व 3001 च्या पुढे 3 कोतवाल असतात.

* कोतवालाला दरमहा 5000 रु. मानधन असते.

कोतवाल कामे:

* सरकारी पत्रव्यवहार पोहोच करणे.

* गावातील लोकांना आवश्यक त्या वेळी चावडीवर बोलावणे.

* जन्म, मृत्यू, विवाहाची माहिती ग्रामसेवकास देणे.

* तलाठी, पोलीस पाटील, सर्कल यांना त्यांच्या कामात मदत करणे,

* गावात दवंडी पिटून सरकारी सूचना जाहीर करणे.

* पोलीस पाटील :

* चांगली वर्तवणुक असलेल्या व्यक्तीची नेमणूक निवड चाचणीद्वारे उपजिल्हाधिकारी किंवा जिल्हाधिकारी करतात.

* वयाच्या 60 वर्षांपर्यंत पोलीस पाटील पदावर राहू शकतो..

* पोलीस पाटील पदावर काम करणाऱ्या कर्मचाऱ्याला दरमहा 6000 रु. वेतन असते.

* पोलीस पाटलाच्या कार्यावर तहसीलदार व पोलीस स्टेशनचे नियंत्रण असते.

पोलीस पाटील कामे:

* गावात शांतता व सुव्यवस्था निर्माण करणे.

* स्थानिक पातळीवरील गुन्ह्याच्या चौकशीस पोलिसांना सहकार्य करणे.

* गावात संशयास्पद मृत्यू घडल्यास तालुका दंडाधिकाऱ्याला तशी माहिती देणे.

* नैसर्गिक आपत्तीची माहिती तहसीलदारास कळवणे.

Leave a comment