1.Necessity of history and tools of history इतिहासाची आवश्यकता व इतिहासाची साधने :
What is history? इतिहास म्हणजे काय ?
*भूतकाळातील घटनांची सुसंगतपणे दिलेली माहिती म्हणजे इतिहास होय.
*भूतकाळात जे काही घडले ते समजून घेणे म्हणजे इतिहासाचा अभ्यास करणे होय.
The need for history इतिहासाची आवश्यकता :
इतिहासाच्या अभ्यासातून आपल्या पूर्वजांनी केलेली प्रगती समजते. त्यामुळे आपल्या पूर्वजांविषयी आपल्या मनात अभिमानाची भावना निर्माण होते. पूर्वजांनी केलेल्या चुका आपल्याला टाळता येतात आणि भविष्यकाळात प्रगती करणे शक्य होते.
Chronology कालगणना :
घटनांचा कालक्रम ठरवण्यासाठी काळ मोजण्याची जी पद्धत वापरतात तिला ‘काल-गणना’ म्हणतात.
अरबी भाषेत येशू ख्रिस्तांना ईसा म्हणता. ईसावरून इसवी हा शब्द तयार झाला.
आंतरराष्ट्रीय स्तरावर सर्वांना सोईचे व्हावे म्हणून इसवी सन ही कालगणन आज जगभर वापरली जाते.
इसवी सनापासून एखादी घटना 157 वर्षांनी घडल्यास इसवी सन 157 असे लिहितात.
गौतम बुद्धांचा जन्म इसवी सनांच्या पूर्वी 563 वर्षे झाला, म्हणून त्यांच जन्म इ. स. पूर्व 563 असे लिहितात.
Tools of history इतिहासाची साधने :
भौतिक साधने : पुरातन काळातील वस्तू, घरे, इमारती, लेणी, मंत्रि इत्यादी भौतिक साधने आहेत.
Written tools of history लिखित साधने :
मंदिरांच्या भिंती, लेखांच्या भिंती, शिळा, ताम्रपट, भांडी, कच्च्या विटा इत्यादींवर कोरले लेख.
सुरुवातीच्या काळात माणूस कच्च्या विटा, पपायरस झाडाच्या साली, ताडपत्रे, भूजपत्रे यांवर बोरूने लिहीत असे.
Oral tools of history मौखिक साधने :
ओव्या, लोकगीते, लोककथा.
भारताच्या प्राचीन इतिहासाची साधने : वैदिक वाङ्मय, रामायण, महाभारत, जैन ग्रंथ, बौद्ध ग्रंथ, ताम्रपट, शिलालेख, उत्खननात सापडलेल्या वस्तू